
ว21172 เทคโนโลยี (วิทยาการคำนวณ)2
Benjamarachutit
Computing science2
การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศอย่างรู้เท่าทัน
© การประเมินความน่าเชื่อถือของข้อมูล
© เหตุผลวิบัติ
© การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศอย่างปลอดภัย
© กฎหมายเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์
© การใช้งานลิขสิทธิ์ที่เป็นธรรม
จุดประสงค์ของบทเรียน
เมื่อเรียนจบบทนี้แล้ว นักเรียนจะสามารถ
© ประเมินความน่าเชื่อถือของข้อมูล
© อภิปรายข้อมูลที่เป็นเหตุผลวิบัติ
© รู้เท่าทันสื่อและข่าวลวง
© อภิปรายกฎหมายเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์
© ใช้งานลิขสิทธิ์ที่เป็นธรรม
01
การใช้เทคโนโลยี
สารสนเทศ
อย่างรู้เท่าทัน

ข้อมูลมีความสําคัญต่อการใช้ชีวิตประจําวันอย่างมาก ในแต่ละวันนักเรียนจะได้รับข้อมูลข่าวสาร ผ่านอินเทอร์เน็ตหรือเครือข่ายสังคมจํานวนมากและรวดเร็ว ข้อมูลที่เผยแพร่นั้นมีทั้งข้อมูลที่เป็นจริง และเป็นเท็จ ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อตนเองและบุคคลอื่น ดังนั้นการนําผลงานของผู้อื่นไปใช้อย่างถูกต้อง การเลือกรับและส่งต่อข้อมูลอย่างมีวิจารณญาณ การรู้เท่าทันสื่อ จะทําให้การใช้ชีวิตในโลกไซเบอร์ มีความปลอดภัย

1.1 การประเมินความน่าเชื่อถือของข้อมูล
การนําข้อมูลมาใช้ในการเรียน การทํางาน และการตัดสินใจต่าง ๆ จะต้องพิจารณาความ ถูกต้องของข้อมูลที่นํามาจากหลายแหล่งข้อมูล โดยต้องเป็นแหล่งข้อมูลที่มีความน่าเชื่อถือ มีความ ถูกต้องสมบูรณ์ สอดคล้องตรงตามความต้องการ และมีความทันสมัย
เพื่อให้ได้ข้อมูลที่มีคุณภาพ นักเรียนอาจใช้ การประเมินความน่าเชื่อถือของข้อมูล โดยใช้ ประเด็นการพิจารณาของ “พรอมท์” ได้แก่ การ นําเสนอ ความสัมพันธ์ วัตถุประสงค์ วิธีการ แหล่ง ที่มา และเวลา (Presentation, Relevance, Objectivity, Method, Provenance, Timeliness: PROMPT) ซึ่งมีรายละเอียดดังนี้
การนําเสนอ (Presentation)
การนําเสนอข้อมูลที่ดีจะต้องมีการวางเค้าโครง ที่เหมาะสม มีรายละเอียดชัดเจน ไม่คลุมเครือ ใช้ภาษาและสํานวนถูกต้อง มีข้อมูลตรงตามที่ ต้องการ เนื้อหามีความกระชับ สามารถจับใจความ หรือประเด็นสําคัญได้
ความสัมพันธ์ (Relevance)
การพิจารณาประเด็นเกี่ยวกับความสัมพันธ์ จะต้องคํานึงถึงความสอดคล้องของข้อมูลกับสิ่งที่ ต้องการ ถึงแม้ว่าข้อมูลนั้นอาจมีคุณภาพมาก แต่ถ้า ไม่สัมพันธ์หรือสอดคล้องกับวัตถุประสงค์ ก็ไม่ สามารถนําไปใช้ได้เช่น นักเรียนจะไปเที่ยวเกาะภูเก็ต ซึ่งอยู่ทะเลฝั่งอันดามันแต่ค้นหาข้อมูลที่เกี่ยวกับ ทะเลฝั่งอ่าวไทย
วัตถุประสงค์ (Objectivity)
ข้อมูลที่จะนํามาใช้ต้องมีวัตถุประสงค์ที่ชัดเจน ไม่ใช่ข้อมูลที่เป็นการแสดงความคิดเห็น หรือมีเจตนา แอบแฝง
ตัวอย่างข้อมูลที่มีเจตนาแอบแฝง เช่น
© สื่อสารด้วยการให้ข้อมูลด้านเดียว โดยมี วัตถุประสงค์อื่น พยายามปิดบังข้อมูล
ที่อาจส่งผลกระทบต่อตนเอง
© สื่อสารด้วยอารมณ์เชิงบวกหรือลบ
© มีการโฆษณาแอบแฝงเช่น นายแบบชื่อดัง เผยแพร่ตารางการออกกําลังกาย แต่แฝง โฆษณาอาหารเสริมลดความอ้วน
© มีส่วนได้ส่วนเสียในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง เช่น นักวิจัยเผยแพร่ผลงานวิจัยที่เอื้อ กับบริษัทที่สนับสนุนทุนวิจัย


5
มีการอ้างอิงแหล่งที่มาหรือแหล่ง ต้นตอของข้อมูล ที่มีเนื้อหาปรากฏ
บนเว็บไซต์
7
7มีการระบุวันเวลาในการเผยแพร่
ข้อมูลบนเว็บไซต์
6
สามารถเชื่อมโยง (link) ไปเว็บไซต์อื่นที่อ้างถึงเพื่อตรวจสอบ
แหล่งต้นตอของข้อมูลได้
8
8มีการให้ที่อยู่หรืออีเมล ที่ผู้อ่าน สามารถติดต่อผู้ดูแลเว็บไซต์ได้
9
9มีช่องทางให้ผู้อ่านแสดง
ความคิดเห็น
10
10มีข้อความเตือนผู้อ่านให้ใช้ วิจารณญาณในการตัดสินใจใช้
ข้อมูลที่ปรากฏบนเว็บไซต์
วิธีการ (Method)
ข้อมูลที่นํามาใช้ เป็นข้อมูลที่มีการวางแผน การเก็บรวบรวมข้อมูลอย่างเป็นระบบ เช่น หาก นักเรียนต้องการใช้แอปพลิเคชันตรวจสอบลําดับ คะแนนสอบวิชาวิทยาการคํานวณของตนว่าอยู่ใน ระดับใดของโรงเรียน แอปพลิเคชันนั้นควรมีการ เตรียมข้อมูลดังนี้
1. เก็บข้อมูลคะแนนสอบวิชาวิทยาการ
คํานวณของนักเรียนทั้งหมด
2. นําข้อมูลมาจัดเรียงลําดับจากมากไปน้อย
3. ใช้ค่าทางสถิติเปอร์เซ็นไทล์
แหล่งที่มา (Provenance)
ข้อมูลที่น่าเชื่อถือต้องมีการระบุแหล่งที่มา อย่างชัดเจน และเป็นแหล่งข้อมูลที่เชื่อถือได้
เวลา (Timeliness)
ข้อมูลที่มีคุณภาพจะต้องมีความเป็นปัจจุบัน หรือมีความทันสมัย และมีการระบุช่วงเวลาในการ สร้างข้อมูลที่ตรงกับความเป็นจริง
การตรวจสอบความน่าเชื่อถือของแหล่งที่มาของข้อมูล
ในการค้นหาข้อมูลจากเว็บไซต์ หรือแหล่งที่มาของ ข้อมูล เพื่อนําข้อมูลไปใช้งานและอ้างอิง จําเป็นต้องมี การตรวจสอบความน่าเชื่อของแหล่งที่มาของข้อมูลก่อน ไม่เช่นนั้นอาจจะสร้างความเสียหายได้ วิธีการตรวจสอบ ความน่าเชื่อถือของแหล่งข้อมูลสามารถทําได้ดังนี้
บางเว็บไซต์อาจใช้ชื่อที่คล้ายกับหน่วยงานราชการ ที่เป็นแหล่งข้อมูลที่เชื่อถือได้ หรือมีส่วนที่แตกต่างกัน เล็กน้อย ซึ่งเว็บไซต์เหล่านี้อาจให้ข้อมูลที่คลาดเคลื่อนจาก ความเป็นจริง หากผู้ใช้งานไม่ได้สังเกตให้รอบคอบ อาจทําให้ เข้าใจผิดว่าเว็บไซต์เหล่านี้เป็นแหล่งต้นตอของข้อมูล ผู้ใช้สามารถตรวจสอบเบื้องต้นได้ โดยดูข้อมูลจากการ จดทะเบียนชื่อโดเมน ว่าเป็นหมายเลขไอพีเดียวกับ หน่วยงานที่รู้จักและมีความน่าเชื่อถือหรือไม่ ซึ่งมีเว็บไซต์ ที่ให้บริการตรวจสอบชื่อโดเมน และข้อมูลอื่น ๆ ของเว็บไซต์ เช่น whois.domaintools.com
กิจกรรมที่ 1.1
1. วิเคราะห์และอภิปรายร่วมกันว่าสถานการณ์ต่อไปนี้ เป็นข้อเท็จจริงที่สามารถพิสูจน์ได้ มีหลักฐาน สนับสนุน หรือเป็นเพียงข้อคิดเห็นที่เป็นความรู้สึกส่วนบุคคล การคาดเดา หรือข้อเสนอแนะ
© เสาวรสมีวิตามินซี ถ้าอยากสดชื่นและดีต่อสุขภาพให้กินไอศกรีมรสเสาวรสทุกวัน
© กาแฟดํามีประโยชน์ป้องกันโรคหัวใจ ควรดื่มกาแฟโรบัสต้าทุกวัน
© มะนาวมีวิตามินซีและมีประโยชน์ ถ้ากินคู่กับโซดาจะมีประสิทธิภาพสูงขึ้น
© ฝนกําลังจะตก ต้องรีบกลับบ้าน ไม่เช่นนั้นรถจะติด
© การพักผ่อนไม่เพียงพอมีผลเสียต่อสุขภาพ
© การวิ่งออกกําลังกายไม่ได้ทําให้เจ็บเข่า นอกเสียจากว่าจะวิ่งด้วยท่าวิ่งที่ไม่ถูกต้อง
2. ค้นหาข้อมูลที่สนใจแล้ววิเคราะห์ความน่าเชื่อถือตาม
ประเด็นพรอมท์
3. ค้นหาเว็บไซต์ที่ให้บริการในการตรวจสอบชื่อโดเมน